Πιθανές ραδιοπεριβαλλοντικές επιπτώσεις και ενδεχόμενη επίδραση στον πληθυσμό εξαιτίας της χρήσης απεμπλουτισμένου (depleted) ουρανίου στη Γιουγκοσλαβια

Το απεμπλουτισμένο (depleted) ουράνιο είναι απόβλητο προερχόμενο από την Πυρηνική Βιομηχανία. Η σύστασή του περιέχει σε μεγάλο ποσοστό το φυσικά ραδιενεργό ισότοπο του Ουρανίου U-238. Η βιομηχανική του χρήση είναι πλήρως ελεγχόμενη, υπόκειται σε αυστηρούς κανονισμούς και το υλικό πρέπει να φυλάσσεται σε επιτηρούμενη περιοχή. Το απεμπλουτισμένο ουράνιο, τελευταία χρησιμοποιείται σε στρατιωτικές εφαρμογές εξαιτίας της υψηλής του πυκνότητος (περίπου 1.7 φορές μεγαλύτερη από τον μόλυβδο) χάρη στην οποία καθίσταται δυνατή η διάτρηση αμυντικών θωράκων. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται υπό μορφή βλήματος. Οταν βλήμα από απεμπλουτισμένο ουράνιο χτυπά αμυντικό θώρακα, αυτός εκρήγνυται οπότε παράλληλα εκλύεται νέφος ραδιενεργών σωματιδίων πολύ μικρών διαστάσεων (ραδιενεργό αεροζόλ) το οποίο μπορεί να μεταφερθεί με την κίνηση των αερίων μαζών σε μεγάλες αποστάσεις από το σημείο της έκρηξης.

Τόσο το απεμπλουτισμένο ουράνιο όσο και τα προϊόντα της ραδιενεργού διάσπασής του είναι α-, β-, και γ-ραδιενεργά και το πλέον μακρόβιο από αυτά, έχει χρόνο ημιζωής 4.5 δισεκατομμύρια χρόνια, όσο και η ηλικία της Γης. Επιπλέον, δεδομένου ότι εξαιτίας της χημικής τους συμπεριφοράς τα οξείδια του Ουρανίου είναι περισσότερο ευδιάλυτα στο νερό και στα υγρά του σώματος από το ίδιο το ουράνιο, το U-238 ανήκει σύμφωνα τόσο με τους Γιουγκοσλαβικούς όσο και με τους Διεθνείς κανονισμούς, στην ομάδα των ραδιοϊσοτόπων που χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλή ραδιοτοξικότητα. Με βάση τα παραπάνω, έκθεση του ανθρώπου σε αεροζόλ απεμπλουτισμένου ουρανίου, έχει ως αποτέλεσμα την εισπνοή του, την είσοδό του διαμέσου των πόρων του σώματος, την επικάθησή του στο δέρμα και συνεπώς την απόθεσή του στους πνεύμονες και δια μέσου της κυκλοφορίας του αίματος, στα διάφορα όργανα του σώματος. Αναμενόμενες συνέπειες, είναι η εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος, βλάβες στο πεπτικό σύστημα, βλάβες στο νευρικό σύστημα και στα νεφρά και τέλος, αλλοιώσεις στο γενετικό υλικό.

Κατά την περίοδο 24.03.1999 - 10.06.1999, το απεμπλουτισμένο ουράνιο χρησιμοποιήθηκε στη Γιουγκοσλαβία στο πλαίσιο των βομβαρδισμών στόχων. Σε μια από τις περιπτώσεις, βομβαρδίστηκε στις 30.03.1999 η περιοχή του Πρίζρεν (Κόσσοβο) η οποία συνέχισε να αποτελεί στόχο στο πλαίσιο των επιθέσεων σε περιοχές νοτίως του 44ου παραλλήλου. Στο πλαίσιο αυτών των επιθέσεων χρησιμοποιήθηκαν βλήματα από απεμπλουτισμένο ουράνιο και απόδειξη γι' αυτό αποτελούν τα υπολείμματα βλημάτων των 30mm του τύπου API PGU-14/B καθώς και δείγματα χώματος, τα οποία περισυλλέχθηκαν από περιοχές που δέχθηκαν αεροπορικές επιθέσεις από αεροσκάφη τύπου Α-10. Με βλήματα από απεμπλουτισμένο ουράνιο επλήγησαν την ίδια περίοδο και οι ευρύτερες περιοχές του Bujanovac (υπολείμματα συλλέχθηκαν στις 18.04.1999), της Lustica του Μαυροβουνίου (υπολείμματα συλλέχθηκαν στις 30.05.1999) και της Vranje (υπολείμματα συλλέχθηκαν το καλοκαίρι του 1999). Μολονότι είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ακριβώς η ποσότητα απεμπλουτισμένου ουρανίου που ρύπανε τις ενλόγω περιοχές, μια προσέγγιση που προέρχεται από αναφορές του Γιουγκοσλαβικού στρατού αναφέρει ότι εβλήθησαν περί τα 3.000 έως 5.000 βλήματα από αεροσκάφη τύπου Α-10, κάτι το οποίο σημαίνει ρύπανση των ενλόγω περιοχών με 1 έως 1.5 τόνο U-238. Δεν κατέστη δυνατό να γίνει λεπτομερής ραδιοβιολογική και χημική έρευνα στην περιοχή Κόσσοβο και Μετόχια. Παρολαυτά, τα στοιχεία του Γιουγκοσλαβικού στρατού αναφέρουν επιθέσεις αεροσκαφών Α-10 στην ενλόγω περιοχή σε περισσότερους από 100 στόχους και σύμφωνα με τον Γιουγκοσλαβικό στρατό εβλήθησαν περί τα 50.000 βλήματα, κάτι που σημαίνει ότι αποτέθηκαν περί τους 15 τόνους U-238 ρυπαίνοντας την περιοχή.

Η επισήμανση των περιοχών οι οποίες εβλήθησαν με βλήματα από απεμπλουτισμένο ουράνιο, οδήγησε στην έναρξη διαδικασιών για μελέτη των ραδιοβιολογικών συνεπειών - τόσο βραχυπρόθεσμων όσο και μακροπρόθεσμων - στο οικοσύστημα και περιορισμό των επιπτώσεων. Παρολαυτά, η απορρύπανση περιοχών στις οποίες έχει αποτεθεί απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι πολύ δύσκολη επιχείρηση. Σημαντικά χρηματικά ποσά πρέπει να διατεθούν για αποκομιδή και ασφαλή φύλαξη μεγάλων ποσοτήτων χώματος που έχει ρυπανθεί, κάτι που δεν είναι δυνατό να γίνει χωρίς τη βοήθεια της διεθνούς κοινότητος.